2024 Autor: Jasmine Walkman | [email protected]. Ostatnio zmodyfikowany: 2023-12-16 08:35
Żółtaczka /Genista/ to rodzaj niewielkich krzewów lub półkrzewów. Liście tych roślin są częściej całe, rzadziej potrójne. Kolory są żółte. Kielich jest dwupłatowy - górna warga ma 2 zęby, a dolna 3. Flaga jest podłużna - jajowata, a łódka - tępa. Kolumna jest spiczasta, z zakrzywioną w górę końcówką. Fasola jest podłużna – jajowata lub podłużna – liniowa z boku. W Bułgarii występuje 12 gatunków żółtaczki.
Najpopularniejszym w naszym kraju jest barwnik żółtaczka /Genista tinctoria/. Jest to krzew z rodziny motylkowatych, osiągający od (10) 30 do 60 (100 - 200) cm wysokości. Łodyga wyprostowana lub leżąca, u podstawy rozgałęziona, rzadko prosta, zdrewniała, bez kolców. Liście tego gatunku są proste, eliptyczne lub eliptycznie lancetowate, liściaste, nagie lub włókniste.
Kwiaty zebrane są w luźne, skupione kwiatostany na szczytach pędów i gałęzi. Corolla żółta, złożona z 5 nierównych listków. Owocem jest wydłużona, bocznie spłaszczona fasola, naga lub krótkowłosa, prosta lub lekko półksiężycowata. Żółtaczka kwitnie od maja do lipca. Występuje w krzakach i oświeconych lasach. Występuje na terenie całego kraju do 1500 m n.p.m. Poza Bułgarią żółtaczka rośnie w całej Europie (z wyjątkiem skrajnych części północnych i południowych).
Rodzaje żółtaczki
Z wyjątkiem barwnika żółtaczka Niemiecka żółtaczka /Genista germanica/ występuje również w Bułgarii. Jest to krzew osiągający 10 – 60 cm wysokości, z licznymi konarami nadziemnymi. W kątach liści zwykle tworzą się proste kolce o długości do 2 cm, ale czasami ich brakuje, jak w populacji bułgarskiej. Liście proste, eliptyczne, u góry spiczaste, prawie bezszypułkowe, całe, bez przylistków. Kwiatostany znajdują się na szczytach gałęzi.
Kielich jest długowłóknisty, dwupłatowy. Kolory są żółte. Fasola o długości 1 cm, szerokości do 0,5 cm, włóknista, z 1-2 nasionami soczewkowatymi, brązowa i gładka. Żółtaczka niemiecka kwitnie od maja do czerwca. Zamieszkuje obrzeża borów świerkowych i mieszanych świerkowo – sosnowych. Populacja jest niewielka i nie przekracza 50 – 100 osobników. Większość z nich położona jest wzdłuż drogi leśnej. Gatunek ten występuje w Europie Środkowej i Zachodniej Rosji. Niemiec żółtaczka jest chroniony ustawą o bioróżnorodności.
Innym gatunkiem występującym w Bułgarii jest żółtaczka Rumelia - Genista rumelica Velen. Jest to krzew o wysokości od 30 do 70 cm, liście proste, bez wyraźnie widocznych nerwów bocznych. Kubek z kwiatami na zewnątrz jest nagi, flaga z tyłu jest naga. Owoce są podłużne. Najbardziej charakterystyczną cechą gatunku jest wczesne opadanie liści – w okresie kwitnienia liście znajdują się tylko na młodych pędach, a po kwitnieniu liście opadają całkowicie. Żółtaczka rumeliowa kwitnie od maja do lipca. Rośnie w miejscach suchych i wapiennych. Rumelia żółtaczka jest endemitem na Bałkanach – oprócz Bułgarii rośnie w Grecji
Genista lydia lub żółtaczka wąskolistna to krzew o wysokości około 50 cm, należący do rodziny motylkowatych. Żółtaczka wąskolistna rośnie na terenach stromych, suchych, kamienistych i nasłonecznionych, na glebach słabo rozwiniętych (rędzini, rędziniki itp.) Zbiorowiska te często występują na skałach i piaskowcach krzemianowych, na zboczach nad rzekami i wąwozami.
Skład żółtaczki
Żółtaczka zawiera alkaloidy z grupy chinolizydynowej (cytyzyna, H - metylocytyzyna, anagiryna itp.) Oraz flawonoidy (genisteina, genistyna, luteolina, daidzeina itp.).
Rosnąca żółtaczka
Wszystkie żółtaczki obficie kwitną na słońcu, a nie nakarmione - żyzna gleba ogranicza kwitnienie. Najpopularniejszym gatunkiem ozdobnym jest Genista lydia - rozłożysty krzew, który kwitnie w maju i czerwcu. Inną odmianą okrywową jest Genista hispanica, która ma kłujące gałązki. Wysoka odmiana to 3,6 - metr Genista aetnensi. Żółtaczka preferuje jasne słońce. Rośnie na każdej glebie, ale najlepiej czuje się na ubogiej glebie piaszczystej. Po kwitnieniu skróć gałęzie, na których zakwitły kwiaty, ale nie przecinaj starych gałęzi. Roślina jest najskuteczniej rozmnażana przez nasiona. Letnie zielone sadzonki są trudne do ukorzenienia w mini szklarni.
Zbieranie i przechowywanie żółtaczki
Do celów leczniczych wykorzystuje się część nadziemną, bronowaną w okresie kwitnienia - czerwiec - sierpień. Materiał zbiera się ostrożnie bez mieszania rozdzielonych gatunków. Po oczyszczeniu z zanieczyszczeń i odpadów lek suszy się w cieniu lub w piecu w temperaturze do 40 stopni. Suszone zioło ma zieloną łodygę i liście oraz żółte kwiaty, bezwonne i o gorzkim smaku. Dopuszczalna wilgotność 12%. Przetworzony materiał pakowany jest w bele i składowany w suchym i wentylowanym pomieszczeniu.
Korzyści z żółtaczki
Zebrane na szczytach kwiatów wszelkiego rodzaju żółtaczka są wielką rozkoszą i przynętą pszczół. Żółtaczka jest nie tylko miodowa, ale także lecznicza. Pomaga w walce z ropnymi ranami, stosując zewnętrznie wysuszone pędy krzewu i jego nasiona polecane do leczenia układu oddechowego. Zioło ma działanie moczopędne, przeczyszczające i wzmacniające naczynia włosowate. Z powodzeniem stosuje się go przy obrzękach różnego rodzaju, stanach zapalnych nerek i pęcherza moczowego, stanach zapalnych dróg żółciowych, hemoroidach i innych.
Roślina lecznicza stosowana jest w medycynie ludowej głównie jako środek moczopędny, w chorobach, które występują z zatrzymaniem płynów w organizmie, takich jak niewydolność serca i inne. Jego działanie moczopędne determinuje jego zastosowanie w leczeniu kamieni nerkowych, a także kamieni w pęcherzu.
Działanie moczopędne i przeczyszczające zioła wynika z zawartego w nim flawonoidu glukozyd luteolina. Żółtaczka zawiera niewielkie ilości alkaloidu cytyzyny, która ma działanie analeptyczne. Podnosi ciśnienie krwi i stymuluje oddychanie. Chociaż rzadko, lek może być również stosowany w leczeniu niektórych chorób wątroby. Żółty jest również używany w malarstwie.
Medycyna ludowa z żółtaczką
Według bułgarskiej medycyny ludowej herbata z żółtaczka pobudza ośrodek oddechowy, podnosi ciśnienie krwi, działa moczopędnie, hemostatycznie i przeczyszczająco. Stosuje się go na kamienie nerkowe, hemoroidy, dnę moczanową, reumatyzm, nerwicę serca.
Bułgarska medycyna ludowa zaleca napar z żółtaczki na zapalenie wątroby i śledziony, liszaj płaski, choroby tarczycy i inne. Zewnętrznie zioło jest używane do nakładania na zwichnięte, posiniaczone, ropne rany i nie tylko.
Przygotuj wywar z 1 łyżeczki posiekanych ziół i 250 ml wrzącej wody, którą pije się przez 1 dzień.
Nasza medycyna ludowa proponuje inny przepis na wywar z żółtaczki: 2 łyżki ziela gotuje się w 0,5 litra wody przez 4 minuty. Odcedź wywar i wypij 1 szklankę herbaty przed posiłkami 4 razy dziennie.
W naszej medycynie ludowej wykorzystuje się również inne gatunki z tego rodzaju żółtaczka. Taka jest roślina szczypta (Genista sagittalis L.). Jej łodygi wykorzystywane są w postaci naparów na dnę moczanową i reumatyzm (do picia i stosowania).
Szkody żółtaczki
W przypadku połknięcia dużych ilości żółtaczki może rozwinąć się zatrucie podobne do nikotyny z powodu zawartości w niej cytyzyny. Zobowiązuje to do starannego stosowania i pod opieką lekarską.
